Հայաստանի քաղաքական եռանկյունին ու նրանց հենարանները

Այժմ արդեն հստակ է, որ Հայաստանում կա երեք քաղաքական կենտրոն, որոնց շուրջ են տեղի ունենում եւ որոնցից կախված են բոլոր ներքաղաքական գործընթացները: Ընդ որում, այդ կենտրոնները ձեւավորված են ոչ թե քաղաքական ուժերի, այլ կոնկրետ գործիչների շուրջ: Իհարկե, բնականոն վիճակն այն կլիներ, որ այդ կենտրոնները ձեւավորված լինեին երկրում լուրջ դերակատարություն ունեցող ազդեցիկ ուժերի եւ քաղաքական գաղափարների շուրջ` անկախ անձերից: Բայց, ինչպես միշտ, մերն ուրիշ է ու մեզանում ամեն ինչ գլխիվայր է շուռ եկած: Հայաստանում ամեն ինչ` եւ քաղաքականությունը, եւ իշխանությունը, եւ տնտեսությունը, անգամ մշակույթն ու սպորտը խիստ անձնավորված են:

Ինչպես ժամանակներ առաջ ճշգրիտ գնահատել էր Րաֆֆի Հովհաննիսյանը, Հայաստանում ձեւավորվել է «երեք նախագահների եռանկյունիե, եւ ամեն ինչ պտտվում է նրանց շուրջ: Հենց այդ եռանկյունին էլ այն երեք կենտրոններն են, որոնք տոն են տալիս երկրի քաղաքական կյանքին: Ու այստեղ շատ բան կախված է նաեւ այն փոխհարաբերություններից, որոնք առկա են այդ երեք գործիչների` Լեւոն Տեր-Պետրոսյանի, Ռոբերտ Քոչարյանի եւ Սերժ Սարգսյանի միջեւ:

2008-ից քաղաքական կյանքին տոն էին տալիս բացառապես առաջին ու երրորդ նախագահները: Երկրորդ նախագահը միայն «խաղեր էր տալիսե, փորձում իրեն հատուկ խորամանկությամբ շոշափել հասարակական-քաղաքական տրամադրությունները եւ գտնել այն առավել հարմարավետ «դուռըե, որով կարող է վերստին ներս մտնել քաղաքական կյանք: Ըստ երեւույթին, այսօր արդեն խաղեր տալու ժամանակներն անցել են, ու ինչպես օրերս հասկացրեց Վարդան Օսկանյանը, Քոչարյանը ակտիվորեն մասնակցելու է առաջիկա խորհրդարանական ընտրություններին:

Այժմ Հայաստանում ստեղծվել է խիստ յուրահատուկ քաղաքական վիճակ, որի գլխավոր բնութագրիչն այն է, թե ինչ ուժեր ու շրջանակներ են կանգնած երեք նախագահների թիկունքին եւ ինչ ձեւափոխումնրի կարող է ենթարկվել ուժերի այսօրվա վերադասավորությունը:

Հասարակական-քաղաքական կոնկրետ գծագրված թիմ ունենալու առումով առավել հստակը Լեւոն Տեր-Պետրոսյանի վիճակն է: Կա շուրջ 17-18 կուսակցությունից (անկախ դրանց մեծությունից ու ազդեցիկությունից) ձեւավորված քաղաքական միավոր` Կոնգրես, որը հանդես է գալիս որպես Լ.Տեր-Պետրոսյանի քաղաքական հենարան: Այդ միավորի մեջ մտած ուժերը առնվազն վերջին 10 տարիներին, այսպես թե այնպես, եղել են ընդդիմադիր: Հասարակական տեսակետից կա նաեւ բավականին լայն բողոքավոր զանգված, որը երկրում կատարվելիք փոփոխությունները կապում է առաջին նախագահի ու նրա գլխավորած քաղաքական ուժի հետ: Լ.Տեր-Պետրոսյանին սատարող այս երկու հենարանները, ընդհանուր առմամբ, կայուն եւ ու անփոփոխ:

Սերժ Սարգսյանի գլխավոր քաղաքական հենարանը համարվում է իր գլխավորած ՀՀԿ-ն, որն, ըստ էության, իշխանական-չինովնիկական կուսակցություն է: Այդ չինովնիկական մասի քաղաքական ու գազափարական կայունությունը խիստ հարաբերական է, հավատարմությունը` կասկածելի: Նրանցից շատերը մշտապես հակված են ու ծառայում են տվյալ պահին ուժեղ կողմին: Կոալիցիոն համաձայնագրով ՕԵԿ-ը եւս Սերժ Սարգսյանի թիմում է… այս կուսակցությունն ուղղակի այլ տեղ գտնվելու այլընտրանք չունի: Եթե նայենք կոալիցիոն համաձայնագրին, ապա ԲՀԿ-ին էլ պետք է համարեինք Սերժ Սարգսյանի թիմի անդամ: Բայց սա այդ դեպքը չէ … Հասարակական հենարանի առումով, Սերժ Սարգսյանի թիկունքին միայն բյուրոկրատիայի մի մասն է, որը, սակայն, շատ հեշտությամբ կարող է անցնել այլ կողմ:

Նշեցինք, որ ԲՀԿ-ի համար ստեղծվել է երկակի վիճակ: Կոալիցիոն համաձայնագրով այս կուսակցությունը կապված է Սերժ Սարգսյանի հետ, սակայն մշտապես ընկալվել է որպես Ռ.Քոչարյանի քավորությամբ ստեղծված եւ նրա քաղաքական շահերն արտահայտող ուժ: Ամենայն հավանականությամբ, առաջիկայում այդպես էլ կլինի ու ԲՀԿ-ն նորից հանդես կգա որպես քոչարյանամերձ ուժ: Նման հեռանկար է սպասվում նաեւ ՀՅԴ-ին: Դժվար է պատկերացնել, թե այս կուսակցությունը քաղաքական դաշտում ինչ դերակատարություն կարող է ունենալ առանց որեւէ առաջմղիչ ուժի, տվյալ դեպքում` գործչի: Քոչարյանի շուրջ կարող են համախմբվել նաեւ քաղաքական դերակատարությունից դուրս մնացած փոքր-մոքր ուժեր եւ բյուրոկրատական այն շրջանակները, ովքեր կարոտել են Քոչարյանի ժամանակներին:

Համլետ Կիրակոսյան
«Ասպարեզ»